De dood is de grenssteen des levens, maar niet van de liefde.
Ik blijf stilstaan en lees de zin op de grafsteen nogmaals.
Wat een prachtige zin op een lelijke dag als deze.
Het miezert.
Mijn dochter pakt mijn arm. “Mam, we moeten door… De uitvaart begint zo.”
Ik kijk in haar licht betraande ogen.
Ja. Door. Door naar alle anderen die zijn achtergebleven.
Onderwijl mijmer ik over de mystiek van dit serene park der laatste rustplaatsen. Deze begraafplaats is enkel voor de gecremeerden. Voor urnen gevuld met as. En wat is het er mooi… Ontelbare kleine graven, te klein voor een kist, maar groot genoeg voor een urn. Elke groep graven heeft een bepaalde stijl stenen en kaarsenhouders. Alsof ze bij elkaar horen. Ook zijn er lange muren met urnenkastjes, eveneens optisch op elkaar afgestemd. Er is een ‘bomenbegraafplaats’. Daar wordt op een afbreekbare doos met de as een boom geplant, zodat er inmiddels een heel dodenbos ontstaan is. Er slingert een klein, goed stromend beekje doorheen, waar – zo vermoed ik – as in uitgestrooid kan worden. Die belandt dan uiteindelijk in de grote, diepe rivier verderop.
Ik schrik op uit mijn observerende gedachten; we staan voor de ingang. Schuifdeuren van wel tien meter hoogte openen zich statig. De welkomsthal is immens. Hoog, breed, marmer, wit licht. En vol met mensen. Dat was te verwachten. We lopen naar de familie en betuigen ons intense medeleven. Het kan niet, nóóit, genoeg zijn. Een kort schrijfsel in het condoleanceboek. En dan zie ik haar foto. Zowel naast de kaars en de urn als op het bidprentje dat we overhandigd krijgen. Ja, precies zo kende ik haar, ook al kende ik haar in feite helemaal niet. Ze was een van de vriendinnetjes van mijn dochter, op haar vorige school. Elke ochtend op het schoolplein renden de meiden elkaar tegemoet voor een dansende groepsknuffel.
Maar nu, nu ontbreekt er een in die meidengroep.
Zeventien jaar. Longembolie. Dood.
Hoe niet te bevatten is dit…
De tranen stromen al.
Nee, alweer.
De kerkhal stroomt vol. Een heel aantal mensen ken ik nog van vroeger, van school. Leraressen, ouders, oud-leerlingen. Tijdens de afscheidsdienst krijgt dochter het te kwaad. Ze snikt het uit. Maar ze zit aan de andere kant van het brede gangpad, bij haar vriendinnen van toen. Een arm om haar heen slaan zit er dus niet in. Ik zie haar schokschouderen. En kan niets doen.
Ik kijk naar de gebroken ouders. Aan hen zie je dat het spreekwoord klopt: rouw is liefde die nergens meer heen kan. Geheel ongewild en ongeremd stel ik me voor dat het mijn eigen dochter is, die daar in de urn zit. Ik zou er nooit overheen komen. De pijn zou nooit minder worden. Misschien raak je er op een dag wat meer aan gewend, maar minder? Nee.
En door? Dat bestaat dan niet meer. Enkel nog over.
Overleven. Tot die grenssteen, die de dood kennelijk is.
Als eerste lied weerklinkt, hoe kan het ook anders, “Hallelujah” door de ruimte. Het uitvaartslied bij uitstek. Onnoemelijk vaak gehoord, maar nu stromen ook bij mij de tranen volop. Raar wat muziek kan doen. Het zwarte gat dat zich mijn handtas noemt, wil mijn zakdoekjes helaas niet prijsgeven. Ik snotter volop in mijn sjaal. Kan mij het schelen. Er zijn ergere dingen.
Zoals de eerste vraag die mijn dochter van een bevriende persoon kreeg: “Was ze gevaccineerd?” Dochter was geshockeerd; hoe krijg je zo’n vraag – op zo’n moment – uit je strot? Hoe onmenselijk, zo totaal niet meelevend. Hoe ongepast en respectloos. Alsof nu ineens de vaccinatie dé oorzaak is van alle ‘plotselinge’ sterfgevallen…
Ik werd zelf bijkans misselijk toen ik de reacties onder de berichten over het veel te vroege overlijden van Lisa Marie Presley zag. “Goh, ja, ‘plotseling’! Nou dan weet je het wel…” en “Ja, ‘plotseling’ is nu wel hét nieuwe woord, hè!” Zulks met een lachende emoticon eronder. Het complotsarcasme droop er vanaf. Het enige wat ik kon denken: wat zijn mensen soms afschuwelijk. Hard. Veroordelend. En onmogelijk achterdochtig als de eigen waarheid niet continu bevestiging krijgt.
Want ja, ook vóór vaccinatie stierven jonge vrouwen aan longembolieën. Met name vrouwen die de pil slikken en roken. En een zittend leven leiden.
En ja, ook vóór corona overleden vrouwen rond de vijftig tamelijk vaak aan een plotselinge hartstilstand. Veel vaker dan gedacht in ieder geval, vooral door het feit dat hartklachten bij mannen veel vroeger vastgesteld worden dan bij vrouwen. En omdat vrouwen op dit gebied nog steeds niet zo serieus genomen worden; zal allemaal de overgang wel zijn. Niet zeiken. Doorgaan. Of neervallen, zoals bij Lisa Marie. Die overigens ook nog een heftig leven met een hoop cocaïne en stress achter de rug had.
Verontrustend vind ik het. We leven blijkbaar in een tijdsgewricht, waarin we allemaal toegang hebben tot werkelijk álle informatie van de wereld, maar waarin ook een enorm grote groep mensen helemaal niets doet met die informatie en bij iedere plotselinge dood ineens geen medeleven meer toont, maar enkel nog roept: “Zie je wel! Gevaccineerd! Logisch toch?”
Nee! Totaal onlogisch zelfs. Ga dus alsjeblieft even ergens anders wapperen met je halfbakken theorieën?
In plaats van dat mensen slimmer worden door de beschikbaarheid van al die zo objectief mogelijke, medisch wetenschappelijke kennis, gebeurt juist het tegendeel. Grote groepen luisteren nu enkel nog naar het geblaat in hun eigen subjectieve bubbel. En vinden zichzelf daardoor ook juist weer slimmer en ‘beter geïnformeerd’. Alle anderen – wij, de slaapschapen, de onwetenden, zij die het allemaal niet (willen) zien – zijn steeds weer de dommen. Niet zij. Want zij doen immers hun ‘eigen onderzoek’.
Ik kan dan enkel nog maar hard en meewarig met de ogen rollen. Doe dat onderzoek dan gedegen en zie alles? En zie dat mensen ook plotseling overlijden aan onbekende oorzaken, die, net als voor Corona, helemaal niets te maken hebben met vaccinaties en dergelijke?
Maar het ergste van dit alles is het feit dat de dood toch niet alleen de grenssteen van het leven is. Voor sommigen is het blijkbaar ook de grenssteen van respect, medeleven en naastenliefde. Het eigen gelijk gaat voor alles.
Ik huil nog maar een traan.
En door.
